حذف و کنترل طعم و بو از آب

در حال حاضر مهمترین منابع آبی مصرفی شهرها و نقاط روستایی آب های سطحی مخصوصا به صورت ذخیره در پشت سدها و آب های زیرزمینی است. در خیلی موارد دیده شده است که از طرف مصرف کنندگان آب ها اعتراضاتی در زمینه بو و طعم این آب ها بعمل آمده است و چون آب های سطحی بیشتر از آب های زیرزمینی در معرض مواد آلی قرار دارند و دورریزهای مابقی اجتماعات یعنی فاضلاب ها هم بیشتر به آب های سطحی تخلیه می گردد. باید انتظار داشت که بو و طعم در این آب ها بیشتر مشهود باشد.حذف و کنترل طعم و بو از آب جز ضروریات جامعه می باشد

مهمترین عوامل مولد بو و طعم در آب ها، آلگ ها و متلاشی شدن مواد آلی است. تخلیه عواملی نظیر هیدروژن سولفید از شستشوی زمین های کشاورزی و فاضلاب های صنعتی نیز از عوامل مهم مولد بو و طعم است.

متاسفانه پیدایش بو و طعم در آب ها، اغلب با پیدایش رنگ هم توام است. زدایش بو و طعم در هر مرحله ای از فرآیندهای تصفیه نظیر برداشت، انتقال، تصفیه اصولا برای بهره برداران کار پر دردسری است و اگر از رشد عوامل مولد بو و طعم جلوگیری کنیم هزینه های کمتری تا تصفیه این عوامل خواهیم داشت.

عوامل مهم طبیعی ایجاد طعم و بو در آب مخازن سدها 

• حرارت هوا، شدت باد، میزان بارندگی
• زمین شناسی محل ذخیره، میزان فاضلاب های تخلیه شده در آب و توپوگرافی زمین
• میزان فضای سبز محل و چرای حیوانات
• میزان احتمال آتش سوزی های منطقه ای

کیفیت آب مخازن سدها ممکن است به علت وجود موادی مثل ازت، فسفر، نیترات و ترکیبات آلی که اغلب در رشد آلگ ها موثرند با پیدایش طعم و بو مواجه گردد. ممکن است طبقه طبقه شدن آب های پشت سد در پیدایش بو و طعم تاثیر مهمی داشته باشند. از مهمترین فعالیت عوامل مولد طعم و بو در آب ها می توان به کاهش اکسیژن محلول آب اشاره نمود. چنین آب های در تصفیه خانه راندمان صافی ها را بشدت تقلیل خواهد داد. بعلاوه شدت فراوانی آلگ ها بسرعت منافذ صافی ها را پر نموده و ساعات کاری آن ها را بشدت پایین خواهد آورد.

مهمترین تمهیدات پیش بینی شده در کنترل بو و طعم آب

1. تمهیدات آب خام
2. نگهداری صحیح تاسیسات
3. نگهداری صحیح شبکه های توزیع

در کنترل آب خام می توانیم آب را قبل از رسیدن به تصفیه خانه از نظر رشد الگ چنان کنترل کنیم که فعالیت آنها در فرآیندهای تصفیه ایجاد طعم و بو نکند.

در صورتیکه در مسیر جریان آب ها مقادیری لجن ته نشین شود بعلت فعالیت باکتری ها و اعمال شیمیایی در آب ورودی به تصفیه خانه تغییراتی که اهم آن پیدایش بوی H2S است بوجود خواهد آمد که با پاکسازی این انباشته ها می توانیم به میزان وسیعی از پیدایش بو و طعم جلوگیری کنیم.

با بهره برداری و نگهداری صحیح از شبکه های توزیع آب به میزان زیادی از پیدایش بو و طعم در آب های توزیعی ممانعت بعمل خواهد آمد. یعنی محل های شستشو شبکه با نمونه برداری های مداوم و کنترل کیفی آب ها معین خواهد شد.

مهمترین روش های حذف عوامل مولد بو و طعم 

• حذف عوامل از طریق روش های تصفیه
• حذف عوامل از طریق اکسیداسیون
• حذف عوامل از طریق اکسیداسیون با مواد شیمیایی

دلایل بوی نامطلوب آب

آب آشامیدنی باید بی بو باشد وجود اسید سولفوریک، کلر، فنل و آمونیاک به آب بوی ناخوشایندی می دهد.

بوی نامطلوب آب می تواند ناشی از میکروارگانیسم های زنده و یا مرده و یا بعضی مواد آلی باشد. بوی آب عمدتا مربوط به وجود مواد آلی می باشد بعضی بوها نشانگر افزایش فعالیت بیولوژیکی بوده و بعضی دیگر ناشی از آلودگی صنعتی است.

دلایل مزه نامطلوب آب

مزه آب باید گوارا و غیرقابل اعتراض باشد آب با درجه سختی خیلی کم طعم بی مزه و ناخوشایندی دارد.

• شوری آب می تواند نشانه وجود نمک خوراکی در آب باشد.
• تلخی آب نشانه وجود ترکیب های منیزیم در آب است.
• pH کوچک تر از 6 باعث طعم ترشی آب می شود.
• pH بزرگتر از 9 به آب مزه آب صابون می دهد.
• وجود نمک های آهن و آلومینیوم مزه آب را گس می کند.
• مزه گندیدگی آب به علت آلودگی های آلی آب است که ممکن است همراه با میکروب های بیماری زا نیز باشد.

همچنین موادی از قبیل گاز متان، هیدروژن سولفوره، مواد پاک کننده، املاح آهن، اکسیژن، ازت، انیدرید، کربنیک و … در طعم آب موثرند.

با توجه به تنوع کیفی آب ها و تنوع عوامل مولد طعم و بو در منابع آبی شاید نتوانیم روش تصفیه واحدی برای تمام آب ها در رفع بو و طعم بیان کنیم. در روش های تصفیه برای مبارزه با پیدایش طعم و بو فرایندهای اختلاط مواد شیمیایی – انعقاد – ته نشینی – صاف کردن توام با جذب و حذف گازهای مولد بو و طعم قابل پیش بینی است. تجریه نشان داده که ترکیبات Al و Fe بعنوان ماده منعقدکننده می تواند در حذف تعدادی از الگها موثر باشد. کلری که بعنوان پیش ضدعفونی کننده نهایی به آب ها اضافه می گردد نیز قادر به حذف میکروارگانیسم های مولد طعم و بو است.

هوادهی آب که عملا به حذف گازها و ترکیبات آلی فرار مولد طعم و بو کمک مینماید از مهمترین روشهای مبارزه با طعم و بو است. در حین هوادهی چون غلظت مواد مولد طعم و بو در هوا کمتر از آب است لذا تمایل به خروج از آب پیدا نموده و از آب خارج می شوند. ضمنا اکسیداسیون با هوا ضمن اکسیداسیون ترکیبات بوزا از اثرات بوزایی آنها خواهد کاست، ترکیبات آهن و منگنز هم که از عوامل کیفی بد آب ها است در اثر اکسیداسیون به صورت ته نشینی از آب جدا خواهد شد.

از مهمترین روش های حذف عوامل مولد بو و طعم از آب، متلاشی ساختن آن ها از طریق تزریق عوامل اکسید کننده نظیر گاز کلر و ترکیبات کلردار-پرمنگنات-ازن می باشد.

کلر در بیشتر تصفیه خانه های آب بعنوان فرآیندی از تصفیه مخصوصا ضدعفونی کردن آب به کار رفته و از این رو بهتر است از این سیستم ها در زدایش بو و طعم هم استفاده کنیم. حتی در مواردی میزان کلر تزریق به آب خام برای بو و طعم زدایی کافی می باشد. تجربه نشان داده که تقریبا کلیه عوامل مولد بو و طعم در تماس با کلر از بین خواهد رفت.

متاسفانه در مواردی تزریق کلر در آب با مواد آلی آب ها ترکیبات آلی کلردار که به مراتب خطرناکتر و قابل اعتراض تر از مولد بو و طعم است ایجاد نماید که در این مورد قبل از اقدام به تزریق کلر باید مطالعات کافی بعمل آید.

ازن که اکسیدکننده بسیار قوی است در اکسیداسیون مواد آلی مولد طعم و بو حتی موثرتر از کلر است و برخلاف کلر با ترکیبات آلی آب ها مواد قابل اعتراض هم نخواهد نمود. مصرف ازن بعنوان ضدعفونی کننده آب روز به روز در حال افزایش است و توصیه کرده اند ازن مصرفی در محل کاربرد و به صورت تازه به تازه تهیه و به کار برده شود.

کربن فعال جهت حذف بو و طعم آب

یکی از مهمترین روش های حذف مواد مولد طعم و بو جذب آن ها بر روی ذغال فعال پودری و دانه ای است. معمولا ذغال فعال را هم می توان به صورت پودر به آب ورودی به تصفیه خانه یا به صورت دانه ای در صافی مورد استفاده قرار داد.

ذغال فعال پودر را در هر مرحله ای از تصفیه آب می توان به کار برد ولی چون جذب و حذف مواد مولد بو و طعم زمان طولانی می خواهد بهتر است در ورودی آب خام به تصفیه خانه اضافه گردد. در عمل پودر ذغال را با آب مخلوط و دائم بهم زده و به میزان مورد نیاز در محل مصرف به آب اضافه می نمایند.

کربن اکتیو معمولا به دو صورت پودر با ابعاد 0/04 تا 0/11 میلیمتر و دانه ای با ابعاد 0/4 تا 2 میلیمتر در بعضی از تصفیه خانه های آب مشروب به کار برده می شود. باید توجه داشت که مصرف کربن اکتیو منحصر به تصفیه آب نیست در بعضی روش های تصفیه فاضلاب صنعتی برای حذف رنگ باقیمانده در فاضلاب تصفیه شده از کربن اکتیو استفاده می نمایند.

در حقیقت حذف رنگ، بو، طعم در عبور آب از روی کربن اکتیو در اثر جذب سطحی این مواد بر روی ذرات ذغال انجام می گیرد زیرا ذغال پودر یا دانه ای در واحد حجم از سطوح بسیار بزرگی برخوردار هستند. در مواردی سطح هر گرم کربن اکتیو را 600 تا 1000 مترمربع است.

کربن فعال به میزان 1 تا 50 گرم در مترمکعب و در بسیاری موارد به میزان یک تا 20 گرم در مترمکعب به کار رفته و زمان تاثیر آن از نظر جذب سطحی 15 تا 10 دقیقه می باشد و می تواند 90 درصد موادیکه باید از آب جدا کند در این مدت از آب جدا نماید. کربن فعال را می توان در محل تزریق مواد منعقدکننده و توام با آنها به آب اضافه نمود. ممکن است کربن فعال را در صافی های ماسه ای به صورت دو لایه مصرف نمود.

ممکن است در بعضی روش های تصفیه آب نظیر نمک زدایی با تراوش معکوس برای جداسازی مواد آلی آب که ممکن است در غشا اسمزی مشکلاتی بوجود آورند، بدوا مواد آلی را با تزریق کلر اکسیده و کلر زیادی را با عبور آب از روی صافی های ذغال فعال از آن جدا نموده.