کلرزن استخر

روش های گوناگونی برای ضدعفونی کردن آب استخر مثل کلرزن استخر وجود دارد. مواد ضدعفونی کننده جلبک ها را از بین می برند و از مشکلات لکه سطوح مختلف جلوگیری می کنند. هدف از هرگونه ضد عفونی کننده چیزی جز کشتن باکتری های آب نیست. باکتری ها حامل بیماری هستند و رشد جلبک ها را افزایش می دهند. ضدعفونی کننده ها وظیفه خود را از طریق اکسیداسیون باکتری و دیگر مواد اضافی آب انجام می دهند.

 ضدعفونی کننده های استخر و جکوزی علاوه بر آنکه باید قابلیت نابود کردن میکروارگانیزم های بیماری زا را داشته باشد، باید از رشد و نمو آنها نیز جلوگیری نماید هر چند که ممکن است ماده ضدعفونی کننده دسته ای از میکروارگانیسم های بیماری زا را نابود کند اما نسبت به دسته ای دیگر از آنها بی اثر باشد که در این صورت باید از گروهی از مواد ضدعفونی کننده استفاده کرد.

ویژگی مواد ضدعفونی کننده 

1. به راحتی قابل تهیه باشد.
2. قیمت آن مناسب باشد.
3. شدت مقابله خوبی با میکروارگانیزم های بیماری زا داشته باشد.
4. در آب پایدار باشد.
5. کمترین تاثیر را برخواص شیمیایی آب بگذارد.
6. استفاده از آن دشوار و یا خطرناک نباشد.

بهترین مواد ضدعفونی کننده

• کلر
• برم، ازن
• بیگوآنیسید
• مونو پرسولفات پتاسیم
• استفاده از امواج UV

کلر

کلر متداول ترین ماده ضدعفونی کننده ای است که در استخرهای شنا در فازهای گاز یا مایع و یا جامد مورد استفاده قرار می گیرد.گاز کلر دو و نیم برابر سنگین تر از هوا و سبز رنگ است.

معایب گاز کلر

• گاز کلر در واقع همان کلر خالص است که در صورت افزودن به آب سبب کاهش Ph آب می شود اما ایجاد مواد جانبی در آب نمی کند.
• دشوار بودن حمل و نقل به گونه ای که کپسولهای گاز کلر به دلیل احتمال نشت باید در فضایی مجزا نگهداری شود. از خاطر نبریم که گاز کلر یکی از سلاح های شیمیایی در جنگ جهانی دوم بود.
• گاز کلر باعث سوزش شدید چشم، بینی و گلو می شود. شدت مرگبار بودن گاز کلر تا جایی است که توصیه می شود موتورخانه در جهت باد غالب بعد از استخر قرار بگیرد. برای مثال در شهر تهران که باد غالب از سمت غرب به سمت شرق است توصیه می شود موتورخانه در ضلع شرقی استخر قرار داشته باشد تا در صورت نشت، گاز کلر وارد محوطه استخر نشود. در غیر اینصورت اگر موتورخانه در سمت غربی استخر باشد به دلیل اینکه سوله استخر فشار منفی است گاز کلر وارد آن می شود. در جدول زیر اثر گاز کلر موجود در هوا بر سلامتی انسان به دقت بررسی شده است.

---

‘

غلظت گاز کلر موجود در هوا	تاثیر بر روی بدن
0/2-0/4ppm	آستانه بو و بدون خط
1-3ppm	سوزش ضعیف مجاری تنفسی تا 1 ساعت
5-15ppm	سوزش شدید مجاری تنفسی
30ppm	همراه با درد سریع سینه، استفراغ و سرفه
40-60ppm	مسمومیت شدید
430ppm	مرگ بعد از 30 دقیقه
1000ppm	مرگ بعد از چند دقیقه

---

pH کلر مایع یا هیپوکلرید سدیم زیاد است، زیرا سود سوزآور در ساخت آن به کار می رود. هر چند سود سوزآور از فرار کلر محلول جلوگیری می کند، ولی باعث افزایش pH آن به میزان 13 تا 14 می شود. Naocl همان کلر مایع است.

هیپوکلریت سدیم را کلر مایع می گویند که به دلیل سهولت استفاده از آن بشترین کاربرد را نسبت به سایر انواع کلر دارد.

معایب هیپوکلریت سدیم

معایب آن می توان به افزایش سختی آب در اثر استفاده از آن اشاره نمود اما سهولت استفاده از کلر مایع تنها توسط یک پمپ کوچک، مزیت بسیار بزرگی به شمار می رود.

عملا کلر مایع 16 درصد به صورت 12.5 درصد قابل دسترس است. وقتی شما شکر به قهوه خود اضافه می کنید، شیرین می شود. اگر شکر آن دو برابر شود، شیرینی آن نیز دو برابر می شود. اضافه کردن شکر تا زمانی ادامه می یابد که شکر دیگر در قهوه حل نشود. متاسفانه چون کلر پایدار نیست تولید کلر به این شکلی که در مثال شکر و قهوه گفتیم بی فایده است، یک محلول قوی 65 درصد ظرف چند ساعت به یک محلول 15 درصد تبدیل می شود.

هوا، خورشید و گذشت زمان باعث تسریع فرآیند فوق می شود. بنابراین، باید کلر مایع را به حالت تازه و سرپوشیده نگه داریم. سفید کننده لباس شویی همان کلر مایع 3 درصد است. قیمت یک گالن سفید کننده لباسشویی و یک گالن کلر مایع استخر و جکوزی یکسان است ولی کلر مایع استخر و جکوزی چهار برابر قوی تر است.

کلر جامد در قالب قرص های کلر یا کلر دانه ای به بازار عرضه می شود و از جنس هیپوکلریت کلسیم یا هیپوکلریت لیتیم می باشد. مزیت استفاده از کلر جامد سهولت استفاده از آن می باشد و بزرگترین عیب آن افزایش Ph آب استخر است.

در مورد استفاده از کلر برای ضدعفونی نمودن آب استخر در نظر داشتن نکات زیر بسیار مهم است.

• کلر در آب یک ماده ناپایدار است ( حداکثر 6 ساعت توان حضور در آب را دارد ) در گذشته برای پایدارسازی کلر در آب، از کلر با پایه اسید سیانورات استفاده می شد که امروزه استفاده از آن غیر مجاز می باشد.
• به دلیل اهمیت کلرزنی در استخر توصیه می شود طراحان استخر یک دستگاه کلرزنی رزرو در نظر بگبرند تا در صورت خرابی تجهیز کلرزنی، فرآیند کلرزنی متوقف نشود.
• مقدار کلر باید آنقدر باشد که تمام میکروارگانیزم های بیماری زای آب نابود شوند. ضمن اینکه همواره باید مقداری کلر به صورت پسماند در آب وجود داشته باشد تا در صورت ورود آلودگی به آب، آن آلودگی سریعا نابود شود و فرصت تکثیر نیابد.طبق قوانین ایالتی کالیفرنیا مقدار کلر در آب به صورت ترکیبی، حداکثر 0/5ppm و به صورت آزاد حداکثر 1 تا 3ppm در نظر گرفته می شود.

عواملی که خاصیت گندزدایی کلر را از بین می برند

اگرچه کلر را جزو موادی که خاصیت ضدعفونی کنندگی قوی دارند می شناسیم اما عوامل زیادی هستند که توانایی کلر را در ضدعفونی کردن از بین می برند. یکی از این عوامل دمای بالای آب است چرا که توانایی مواد ضدعفونی کننده با آن رابطه معکوس دارد. اما سایر عواملی که بر اثر گندزدایی کلر تاثیر سو می گذارند عبارتند از :

1. Ph آب استخر
2. ورود امواج UV به آب استخر
3. وجود نیتروژن و آمونیاک در آب استخر

کلرآمین از کلر و آمین ساخته می شود. کلر تمایل به ترکیب شدن با مواد داخل آب دارد و یک اکسندباکتری است زیرا تمایل دارد با باکتری ترکیب شود و آن را از بین ببرد. ولی وقتی آمونیاک در آب وجود داشته باشد، کلر و آمین باهم ترکیب می شوند تا کلرآمین تشکیل شود. ویژگی های کلرآمین :

• یک پاک کننده ضعیف ( اکسید کننده ضعیف باکتری ) است زیرا کلرآمین باکتری را از بین نمی برد. در واقع کلر توسط آمین قفل می شود.
• کلر در آب با آمونیاک عرق بدن یا ادرار شناگران ترکیب می شود . یک شناگر فعال در حدود یک لیتر عرق در ساعت تولید می کند.
• بوی کلر داخل آب به کلرآمین مربوط می شود و چشم را می سوزاند.
• با افزودن کلر به کلرآمین می توان کلرآمین را خنثی کرد تا کلر خاصیت اکسیدکنندگی باکتری و جلبک را بدست آورد و دیگر با آمونیاک ترکیب نشود. وقتی کلر خاصیت اکسیدکنندگی خود را بدست می آورد، به آن نقطه شکست کلرانسیون ( نقطه شکست ترکیب کلر با آمونیاک ) گویند.

گندزدایی آب استخر

مطابق استاندار ملی ایران استخرهای شنا باید به گونه ای طراحی گردند که آب آنها به طور مستمر توسط مواد شیمیایی و یا روش های مناسب دیگر مورد عملیات ضدعفونی کردن قرار بگیرد و ترجیحا فرآیند کنترل میزان مواد شیمیایی اصلی آن نیز به صورت خودکار انجام شود.

کلرزن استخر باید به راحتی قابل تنظیم شدن باشد. کلرزن استخر باید ساختاری کاملا محکم داشته و از موادی ساخته شده باشند که در برابر سایش و خوردگی و اثرات شیمیایی ناشی از محلول ها و بخارات ضدعفونی کننده مقاوم باشد. وجود کلرزن استخر برای استخرها ضروری است.

ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آب استخرهای شنا طبق استاندار ملی ایران در جدول زیر نشان داده شده است.

سوپرکلرانسیون 

به اضافه کردن مقادیر زیادی کلر به آب استخر سوپرکلرانسیون گویند. علت انجام این کار چیست؟

آمونیاک و دیگر مواد آب استخر از کلر 100 درصد قابل دسترس جلوگیری می کنند. بهمین دلیل جلبک ها در استخر رشد می کنند. سوپرکلرانسیون با هدف اکسید کردن هرچه بیشتر باکتری ( کشتن هر چه بیشتر باکتری ) انجام می شود.

وقتی استخر پر از جلبک شود، کلرانسیون ضروری است.

---

ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آب استخرهای شنا

ویژگی های فیزیکی و شیمیایی	حدود مجاز
pH
برای استخرهایی که با کلر گندزدایی می شوند	7,2-7,8
برای استخرهایی که با برومین و سایر روش ها گندزدایی می شوند	7,2-8
کلرین ترکیبی	حداکثر 0,4 میلی گرم در لیتر ( در صورتی که از کلر جهت گندزدایی استفاده شود )
کلرین آزاد	1 تا 3 میلی گرم در لیتر ( در صورتی که از کلر جهت گندزدایی استفاده شود )
برومین باقی مانده	2 تا 5 میلی گرم در لیتر ( در صورتی که از کلر جهت گندزدایی استفاده شود )
غلظت ازن	حداکثر 0.12 میلی گرم در لیتر ( در صورتی که از ازن جهت گندزدایی استفاده شود )
تری هالومتان	حداکثر 0.2 میلی گرم در لیتر
پرمنگنات پتاسیم	حداکثر 10 میلی گرم در لیتر
قلیاییت	بین 80 تا 120 میلی گرم در لیتر
سختی	بین 180تا 250 میلی گرم در لیتر
اجسام معلق	حداکثر 800 میلی گرم در لیتر
سولفات مس	حداکثر 1 میلی گرم در لیتر
کدر بودن آب	حداکثر 0.5 NTU
شفاف	دید قایم در تمام عمق برای کل استخر