صنعت خمیرمایه کشور بدلیل ماهیت خاص پساب کارخانه ها و فرایند بسیار پیچیده تصفیه فاضلاب صنایع خمیرمایه، از دیرباز با چالش تصفیه پساب روبرو بوده است.ملاس اساسا به عنوان ماده خام اصلی در تولید خمیر مایه به کار می رود. ملاس حاوی 50-45% شکر باقی مانده، 15-20% مواد آلی بدون شکر، 15-10% خاکستر (کود) و حدود 20% آب می باشد.
طی تخمیر خمیر مایه، شکرهای موجود در ملاس منبع کربن و انرژی می باشند. بخش عمده مواد بدون شکر در ملاس توسط خمیر مایه قابل جذب نمی باشند و بدون تغییر در فاضلاب آزاد می شوند. این ترکیبات پس ماند اصلی در فرایند خمیر مایه می باشند. علاوه بر مواد شیمیایی اضافه شده طی تخمیر (آنتی فوم ها، پرپیونیک اسید، اب نمک و …). متابولیت ها و سل های باقی مانده خمیرمایه در فاضلاب وجود دارند. درصد بالای مواد آلی و معدنی موجود در پساب واحدهای صنایع غذایی به ویژه صنایع تولید خمیر مایه، به عنوان یکی از مشکل ترین پساب های صنعتی مطرح شده است، از طرف دیگر وجود مواد سمی نظیر ترکیبات آروماتیک به خصوص فنول ها و درصد بالای مواد معدنی و pH پایین بر مشکلات تصفیه این پساب ها افزوده است. ملاس نیشکر همچنین حاوی حدد 2% رنگدانه قهوه ای که ملانویید نام دارد می باشد که باعث تیره شدن فاضلاب می گردد. فاضلاب خمیرمایه با تصفيه بيولوژيکي معمول مثل سيستم لجن فعال، الگون های هوادهي و برکه های بي هوازی حذف نمي شود. زیرا ملانوییدها خاصیت آنتی اکسیدانی دارند و مانع از رشد میکروارگانیسم ها میشوند.
فاضلاب خروجی از کارخانه خمیر مایه حاوی مقادیر زیادی موادآلی و رنگ است که برای محیط زیست مضر و خطرناک است .دفع مستقیم و مستمر این پساب درخاک موجب کاهش کیفیت خاک و از بین رفتن محصولات کشاورزی می شود .درصورت تخلیه در رودخانه یا دریا حیات آبزیان را در معرض تهدید جدی قرار می دهد. بنابراین یک تصفیه مناسب قبل از تخلیه این فاضلاب به محیط زیست ضروری می باشد.
پساب خمیر مایه به علت دارابودن غلظت CODوBOD بالا یکی از عمده آلودگی های صنعتی محیط زیست محسوب می شود .عمده مشکل پساب خمیر مایه، غلظت بالای COD،رنگ قهوه ای تیره ،بو و لجن ایجادشده در حین فرآیند تصفیه می باشد .در کشورهای صنعتی حدود 25% از هزینه تولید خمیر مایه مربوط به تصفیه پساب میباشد.
بخشهای مختلف تولید فاضلاب در کارخانه خمیر مایه:
- فاضلاب فرآیند تولید
- فاضلاب ماشین آلات ودیگ بخار
- فاضلاب بهداشتی
- فاضلاب خط تولید خمیر مایه
- بخش تهیه محلول های شیمیایی اوره ودی آمونیوم فسفات
- آماده سازی محلول ملاس –ساخت محلول کربنات سدیم می باشد .
- کشت خالص خمیر مایه(آماده سازی محیط کشت برای عملیات تخمیر ،کشت خالص مخمر وعملیات شستشو باسود داغ می باشد )
- تخمیر خمیر مایه مادر و تجارتی
- سپراتورها (جداکننده ها )
- شستشوی درجا
- فاضلاب حاصل از شستشوی تانک ها ومخازن و خطوط لوله
فاضلاب تولیدی سپراتورها
بیشترین حجم فاضلاب مربوط به این گروه میباشد .دراین قسمت جداسازی ناخالصی ها ازکرم خمیر مایه صورت می گیرد که شامل ملاس ،اوره و فسفات می باشد.
فاضلاب تولیدی بخش فیلتراسیون
فاضلاب این بخش ناشی از فیلتر پرس که شامل مخمر زنده وشستشوی زمین می باشد.
فاضلاب ماشین آلات ودیگ بخار
این فاضلاب که از بخش هایی مانند پمپها والکتروموتورها که درجریان خط تولید وجود دارند حاصل میگردد وحاوی روغن وگریس است .روغن وگریس اساس یک فاضلاب صنعتی را تشکیل می دهند.
فاضلاب انسانی
فاضلاب انسانی حاصل از دستشویی ها ،حمامها ، آشپزخانه وامکانات رفاهی است که مورد استفاده پرسنل قرار می گیرد .این پساب یکی از پساب هایی است که وارد پساب نهایی کارخانه میشود.
روش های تصفیه فاضلاب
از یک روش نمی توان فاضلاب صنایع خمیر مایه را تصفیه کرد و باید از چندین روش برای تصفیه فاضلاب صنایع خمیر مایه استفاده کرد:
- الکتروکواگولیشن ( انعقاد الکتریکی )
- اکسیداسیون پیشرفته
- انعقاد شیمیایی
- میکروبیولوژیکی