کاربرد ازن در پرورش ماهی
ازن در صنایع مختلف کاربرد دارد، یکی از این کاربردها، کاربرد ازن در پرورش ماهی است که بصورت مختصر در ذیل توضیح داده شده است.
از لحاظ دمایی ماهی ها به دو گروه کلی تقسیم می شوند:
- ماهیان گرم آبی مانند کپور
- ماهیان سرد آبی مانند قزل آلا
ماهی قزل آلا یک ماهی تجاری است. وزن این ماهی به حدود 2-3 کیلوگرم می رسد و دارای گوشت کم تیغ و لذیذ و عامه پسند است.
از آنجا که پرورش قزل آلا در کشور ما متداول است به توضیح بیشتری در مورد این ماهی می پردازیم.
منابع آبی در پرورش ماهی:
- چشمه ها
مزایا
- میزان آب یکنواخت و خنک
- بدون آلودگی
- با حرارتی تقریبا ثابت در تمام فصل ها
- در اغلب موارد بدون یخبندان های زمستانی
- بدون کدورت در فصل بارندگی
معایب
- میزان گازهای محلول در آب از قبیل ازت و سایر گازهای فوق اشباع مثلا اکسیژن، دی اکسید کربن و … می توانند موجب بیماری حباب گازی در ماهیان شود.
- چشمه ها نسبت به آب های جاری اکسیژن کمتر و دی اکسیدکربن بیشتری را دارند.
- نهرها و رودخانه ها
مزایا
- عدم وجود آهن محلول در آب
- اکسیژن محلول اشباع
معایب
- وجود سیلاب های فصلی و گل آلودگی
- نوسانات حرارتی زیاد
- نوسانات دبی آب
- آب دریاچه ها و سدها
خصوصیات این گونه منابع مانند نهرها و رودخانه ها است و در تابستان از نظر درجه حرارت و میزان اکسیژن و pH می تواند مراحل بحرانی را داشته باشد. به دلیل رشد جلبک ها نوسانات pH و میزان اکسیژن را دارند.
- آب های زیرزمینی
خصوصیات تقریبا مشابهی با چشمه ها دارند.
مزایا
- یکنواختی درجه حرارت
- بدون آلودگی
- بدون انگل
معایب
- میزان بالای آهن محلول
- اکسیژن محلول کم
- دی اکسید کربن فراوان که باید بوسیله پمپاژ و هوادهی این مشکلات را برطرف کرد. اینگونه آب ها برای استفاده در سیستم های آبی بسته ایده آل است.
انواع سیستم های پرورش ماهی قزل آلا
- سیستم جاری
- سیستم برگشتی جزیی
- سیستم برگشتی کامل
در ایران بیشتر سیستم های جاری مورد استفاده قرار گرفته است و آب در حوضچه های پرورش ماهی از یک سمت وارد و از سمت دیگر خارج شده و به رودخانه وارد می شود. با توجه به کمبود آب این روش فقط در مناطقی که میزان جریان آب زیاد است امکان پذیر است. برای کاهش مصرف آب، بخشی از آب خروجی را با تصفیه مناسب می توان به چرخه بازگرداند. یکی از راه های تصفیه استفاده از ازن است.
ازن دو کاربرد مهم برای تصفیه و بهبود کیفیت آب پرورش ماهی دارد. ازن به منظور غیر فعال کردن عوامل بیماری زا و اکسید کردن پسماندهای ارگانیک و نیتریت به آب استخر پرورش ماهی اضافه می گردد.
مزایای ازن برای پرورش ماهی
- کاهش فعالیت میکروبی در آب به دلیل اکسیدکنندگی بالای ازن
- افزایش نرخ بقای ماهی و دیگر آبزیان همچون میگو
- بهبود ته نشینی و جداسازی مواد جامد
- از بین بردن ترکیبات ارگانیک حل شده در آب
- کاهش رنگ
- دفع نیتروژن نیتریت ( ماده ای سمی برای بیشتر ماهی ها )
- دفع جلبک و نمونه های دیگر موجودات ریز شناور در سطح آب
- دفع بو و مزه
- نیاز کمتر به تصفیه های شیمیایی
- نرخ سریع واکنش
- نرخ سریع رشد ماهیان
اگرچه ازن محصول جانبی خطرناکی ایجاد نمی کند ولی اگر ازن زیادی در آب تزریق شود، ممکن است برای ماهی ها مضر باشد، بنابراین تعیین غلظت مناسب ازن برای داشتن فواید فوق و مضر نبودن برای آبزیان، امری ضروری است.
در صورت استفاده از مواد شیمیایی مانند کلر و پرسیدین، این مواد در بدن ماهی ها باقی می ماند. اما ازن محصول جانبی مضر ندارد و محصول نهایی اش اکسیژن است که برای افزایش DO آب مناسب است.
ازن مانند مواد شیمیایی نیازی به ذخیره سازی ندارد و در محل تولید می شود.
ازن با بهبود کیفیت آب، موجب کاهش میزان مرگ و میر ماهیان می شود. و همچنین باعث افزایش وزن ماهیان می شود.
کاربرد ازن در نگهداری و بسته بندی ماهی
کاربرد ازن در نگهداری و بسته بندی ماهی علاوه بر پرورش آبزیان، از ازن می توان در مرحله بعد از پرورش نیز استفاده کرد. از گاز ازن می توان در صنایع مختلفی نظیر صنایع گوشتی، صنایع شیلاتی، غلات، سردخانه های میوه جات و سبزیجات و بسته بندی مواد غذایی استفاده نمود.
گاز ازن را می توان جهت کاهش بار میکروبی محصولات شیلاتی و بهبود وضعیت ایمنی محصولات، استفاده در نظافت و گندزدایی و شستشوی وسایل و تجهیزات، تصفیه ضایعات فرآورده های شیلاتی استفاده نمود. گاز ازن می تواند با کاهش موادی نظیر تری متیل آمین سبب بهبود خواص حسی و بهبود رنگ گوشت ماهی می گردد.
کاربرد ازن در این بخش فواید زیر را دارد:
- کاهش میزان میکروب در سطح ماهی
- افزایش زمان مجاز نگهداری
- بهبود کیفیت ماهی
- کنترل بو
