مشخصات فاضلاب

مشخصه های شاخص عمومی تصفیه پساب های شهری عموما در سه بخش مشخصه های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خلاصه می شود.

1:  مشخصه های فیزیکی

مهمترین مشخصه ی فیزیکی فاضلاب شامل کل مواد جامدی است که در آن وجود دارد و در برگیرنده ی مواد شناور، مواد قابل ته نشینی، مواد کلوئیدی و سایر مواد است. از دیگر ویژگی های فیزیکی مهم می توان به توزیع اندازه ی ذرات، کدورت، رنگ، عبور نور، دما، هدایت الکتریکی، دانسیته، جرم مخصوص و نهایتا وزن مخصوص اشاره کرد. گاهی بو را نیز در زمره ی عوامل فیزیکی قرار می دهند.

• مواد جامد

در فاضلاب مواد جامد زیادی شامل مواد کلوئیدی و آشغال ها موجود است. معمولا در توصیف مشخصات فاضلاب از دیدگاه مواد جامد، مواد درشت را قبل از آنالیز نمونه از آن جدا می کنند.

• کدورت

کدورت که یکی از معیارهای بررسی خصوصیات انتقال نور توسط آب است، آزمایش دیگری است که ضمن توجه به کلوئیدها و بقایای مواد معلق برای تعیین کیفی پساب و آب های طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد.

• رنگ

معمولا رنگ فاضلاب تازه، خاکستری مایل به قهوه ای روشن است اگرچه با افزایش طول مسیر عبوری فاضلاب و در نتیجه، زمان حرکت آن در فاضلابروها و ایجاد شرایط بی هوازی تر، رنگ فاضلاب به ترتیب از خاکستری به خاکستری تیره و نهایتا سیاه تغییر می کند. فاضلاب سیاه رنگ را اغلب عفونی یا سپتیک می نامند. برخی فاضلاب های صنعتی نیز می توانند رنگ خود را به فاضلاب های خانگی تحمیل کنند. در اغلب مواقع رنگ های خاکستری، خاکستری تیره و سیاه فاضلاب ناشی از تشکیل سولفیدهای فلزی است که بر اثر شکل گیری سولفیدها تحت شرایط بی هوازی و واکنش آن ها با فلزات درون فاضلاب به وجود می آیند.

• دما

عموما به سبب افزوده شدن آب گرم ناشی از مصارف خانگی و فعالیت های صنعتی، دمای فاضلاب بیشتر از دمای محلی آب شهر است. از آن جایی که گرمای ویژه ی آب بسیار بیشتر از هواست، در بیشتر طول سال دمای فاضلاب نیز بالاتر از دمای محیط بوده و فقط در طول گرم ترین روزهای تابستان این دما از دمای محیط کمتر می شود.
دمای بهینه ی فعالیت باکتری ها بین 25-35 درجه ی سانتیگراد قرار دارد. هنگامی که دما به 50 درجه افزایش یابد، تجزیه ی هوازی و نیتریفیکاسیون متوقف می شود. اگر دما به حدود 15 درجه برسد، باکتری های تولید کننده ی متان کاملا غیر فعال می شوند و در دمای 5 درجه باکتری های نیترات ساز اتوتروفیک عملا از فعالیت باز می ایستند. در دمای 2 درجه باکتری های شیمیوهتروفیک که روی مواد کربن دار عمل می کنند، غیر فعال می شوند.

• بوها

معمولا بوی فاضلاب شهری ناشی از گازهای حاصل از تجزیه ی مواد آلی یا مواد افزوده شده به فاضلاب است. فاضلاب تازه، بویی متفاوت و تا حدی ناخوشایند دارد ولی بوی آن کمتر از فاضلابی است که به صورت بی هوازی تجزیه شده و آزاردهنده است. بارزترین بوی فاضلاب مانده یا عفونی، بوی سولفید هیدروژن است که در اثر تبدیل سولفات به سولفیت توسط میکروارگانیسم های بی هوازی به مشام می رسد. فاضلاب های صنعتی معمولا ممکن است دارای ترکیبات بودار باشد و یا ترکیبات بوداری را تولید کند که طی فرآیند تصفیه، تولید می شوند.

2:   مشخصه های شیمیایی

مشخصه های شیمیایی فاضلاب شامل عناصر و ترکیبات موجود در آن است که از جمله ی این عناصر می توان به میزان نیتروژن، فسفر و گازهای داخل فاضلاب اشاره کرد. PH از دیگر عواملی است که در زمره ی مشخصه های شیمیایی قرار می گیرد.

• نیتروژن

عناصر نیتروژن و فسفر برای رشد میکروارگانیسم ها، گیاهان و جانوران ضروری اند و آن ها را به نام مواد مغذی، نوترینت یا محرک های بیولوژیکی می شناسیم. مقدار بسیار کمی از عناصر نظیر آهن نیز برای رشد بیولوژیکی لازم است، اما نیتروژن و فسفر از درجه ی اهمیت بالاتری برخوردارند. چون نیتروژن واحد اصلی ساختمان سنتز پروتئین است، داده های مربوط به نیتروژن برای ارزیابی میزان تصفیه پذیری فاضلاب با فرآیندهای بیولوژیکی ارزش بسیار زیادی دارد. در صورت ناکافی بودن نیتروژن آن را باید به فاضلاب افزود تا فاضلاب تصفیه پذیر شود.

• فسفر

فسفر نیز برای رشد جلبک ها و دیگر ارگانیسم های بیولوژیکی ضروری است. امروزه به خاطر رشد بیش از حد جلبک ها که به آن شکوفایی جلبکب گفته می شود، توجه زیادی به کنترل مقدار ترکیبات فسفری که از راه تخلیه ی فاضلاب های صنعتی و فاضلاب های خانگی و روان آب های طبیعی به آب های سطحی وارد می شود، معطوف شده است.

• اجزای فلزی

مقادیر ناچیز و بسیار کم فلزاتی نظیر کادمیوم، کروم، مس، آهن، سرب، منگنز، جیوه، نیکل و روی مهم ترین اجزای آب ها به شمار می آیند. بخش عمده ی این فلزات ، تحت عنوان آلاینده های ردیف اول طبقه بندی می شود. با وجود این، بیشتر این فلزات برای رشد میکروارگانیسم ها و رشد بیولوژیکی لازم هستند و به عنوان نمونه، نبودن مقادیر حتی ناچیز آن ها می تواند رشد جلبک ها را محدود کند، ولی مقدار زیاد آن ها نیز به لحاظ سمی بودنشان ، در چرخه ی طبیعی رشد جلبک ها اختلال ایجاد می کند.

• ترکیبات آلی فرار

ترکیبات آلی فرار را می توان این گونه تعریف کرد: ترکیبات آلی که نقطه ی جوشی برابر یا کمتر از 100 درجه ی سانتی گراد و یا فشار بخاری بیش از یک میلی متر جیوه در 25 سانتی گراد دارند.

• گازها

گازهایی که در فاضلاب تصفیه نشده یا همان فاضلاب خام پیدا می شوند، عبارتند از نیتروژن، اکسیژن، دی اکسید کربن، هیدروژن سولفید، آمونیاک و بالاخره متان، نیتروژن، اکسیژن و دی اکسید کربن گازهایی هستند که در اتمسفر هم وجود دارند و در تمامی آب هایی که در معرض جریان هوا قرار دارند و در سیستم های بسته قرار نگرفته اند، محلول هستند. هیدروژن سولفید، آمونیاک و متان ناشی از تجزیه ی مواد آلی موجود در فاضلاب هستند و رابطه ی تنگاتنگی با بهداشت و سلامت کارکنان دارند.

• PH

غلظت یون هیدروژن ، پارامتر کیفی مهمی در مورد آب های طبیعی و فاضلاب به شمار می رود که با شاخص PH نشان داده می شود.

3:    مشخصه های بیولوژیکی

مشخصه های بیولوژیکی شامل کل باکتری ها، کل کلی فرم ها، تخم انگل ها و عوامل بیماری زا است که به علت فراوانی گونه ی آن ها از ذکر انواع آن ها خودداری می شود.